BOTANICAL NAME: Nelumbo nucifera
FAMILY: Nymphaeaceae
CLASSICAL CLASSIFICATION
Charaka- Varnya, Mutravirjaniya
Shusruta- Utpalad gana
Bhavaprakasha- Pushpa varga
ENGLISH NAME: Sacred Lotus
COMMON NAME:
Hindi- Kamal Kand, Kamal Kakdi
Kannad- Tavare Kande
Punjabi- Kaul, Bhein
REFERENCE: BHAVAPRAKASH SAMHITA with link e Nighantu:
https://niimh.nic.in/ebooks/e-Nighantu/bhavaprakashanighantu/?mod=read
वा पुंसि पद्मं नलिनमरविन्दं महोत्पलम् |सहस्रपत्रं कमलं शतपत्रं कुशेशयम् ||१||
पङ्केरुहं तामरसं सारसं सरसीरुहम् |बिसप्रसूनराजीवपुष्कराम्भोरुहाणि च ||२||
विशेषतः सितं पद्मं पुण्डरीकमिति स्मृतम् |रक्तं कोकनदं ज्ञेयं नीलमिन्दीवरं स्मृतम् ||३||
कमलं शीतलं वर्ण्यं मधुरं कफपित्तजित् |तृष्णादाहास्रविस्फोटविषवीसर्पनाशनम् ||४||
धवलं कमलं शीतं मधुरं कफपित्तजित् |तस्मादल्पगुणं किञ्चिदन्यद्रक्तोत्पलादिकम् ||५||
मूलनालदलोत्फुल्लफलैः समुदिता पुनः |पद्मिनी प्रोच्यते प्राज्ञैर्बिसिन्यादि च सा स्मृता ||६||
पद्मिनी शीतला गुर्वी मधुरा लवणा च सा |पित्तासृक्कफनुद्रूक्षा वातविष्टम्भकारिणी ||७||
संवर्तिका नवदलं बीजकोशस्तु कर्णिका |किञ्जल्कः केसरः प्रोक्तो मकरन्दो रसः स्मृतः |
पद्मनालं मृणालं स्यात्तथा बिसमिति स्मृतम् ||८||
संवर्तिका हिमा तिक्ता कषाया दाहतृट्प्रणुत् |मूत्रकृच्छ्रगुदव्याधिरक्तपित्तविनाशिनी ||९||
पद्मस्य कर्णिका तिक्ता कषाया मधुरा हिमा |मुखवैशद्यकृल्लघ्वी तृष्णाऽस्रकफपित्तनुत् ||१०||
किञ्जल्कः शीतलो वृष्यः कषायो ग्राहकोऽपि सः |कफपित्ततृषादाहरक्तार्शोविषशोथजित् ||११||
मृणालं शीतलं वृष्यं पित्तदाहास्रजिद् गुरु |दुर्जरं स्वादुपाकञ्च स्तन्यानिलकफप्रदम् |
संग्राहि मधुरं रूक्षं शालूकमपि तद्गुणम् ||१२||
स्थल कमल-
पद्मचारिण्यतिचराऽव्यथा पद्मा च शारदा |पद्मानुष्णा कटुस्तिक्ता कषाया कफवातजित् |
मूत्रकृच्छ्राश्मशूलघ्नी श्वासकासविषापहा ||१३||
BOTANICAL DESCRIPTION:
It is handsome aquatic herb with stout, creeping Rhizome. Leaves – 60-70cm or more in diam., glaucous, orbicular. Fruit – torus, large, 5-10cm in diam. Spongy with carpel sunk separately in cavities on upper side, carpel maturing into ovoid nut like achens.
HABITAT:
Found throughout India upto 1800m.
| RASA | GUNA | VEERYA | VIPAKA | PRABHAVA | DOSHGHNTA |
| Madhura, Tikta, Kashaya | Guru, Ruksa | sita | Madhura | medhya, shonitsthapan. | Kapha-pittashamak |
AYURVEDIC ENRGETICS:
| TASTE | PROPERTY | POTENCY | POST DIGESTIVE EFFECT | EFFECT ACTION | DOSHA ACTION |
| Sweet
Bitter Astringent |
Heavy
Dry |
Cold | Sweet | Improve mental health
Control blood loss |
Balances kapha pitta dosha |
MAJOR CHEMICAL CONSTITUENTS: Starch and Reducing Sugars.
THERAPEUTIC USES:
- Headache- A paste made of lotus petals.
- Vomiting- Lotus seeds are useful in vomiting.
INDICATIONS
Daha Burning sensation, Trsna Thirst, Chardi Nausea and vomiting, Raktapitta Bleeding disorders, Bhranti Dizziness, Kasa Cough, Visarpa Herpes.
USEFUL PART: Flower.
DOSAGE: 12 -24 g. of the drug for decoction.
AYURVEDIC FORMULATION:
Guducyadi Modaka